Bol. Bol ke lab azad hain tere…
Who other than Faiz, speaking of his turbulent times with unflinching poetic and revolutionary commitment, could offer the rallying cry for our own dark times?
In 1951, when he was jailed under the Rawalpindi Conspiracy case, Faiz was deprived of writing material in solitary confinement for three months. The oppressor fears the verse and knows that a poet’s words will reach the hearts of the fighting people. Undeterred, Faiz composed poetry and committed it to his memory.
In our own times, as the regime incarcerates and imprisons poets and thinkers, Faiz reminds us of the force of words, of poetry and speaking up, with his resounding “Speak, for your lips are free!” Yet another jailed poet, Varavara Rao writes,
The foe fears the poet;
Incarcerates him, and
Tightens the noose around the neck
But, already, the poet in his notes
Breathes among the masses
The Indian Cultural Forum presents a series on the poetry of resistance, hope, love and humanity – rightfully called Bol.
Poet and activist Manishi Jani reads a poem by Varavara Rao, translated into Gujarati as “Jeebh” from its Hindi translation called “Zubaan” by Shashinarayan Swadheen.
Varavara Rao might be denied bail, but his words resonate in many places and languages.
ज़ुबान / वरवर राव
ग्रीष्म ऋतु के आते ही
कोकिल
आम्र वॄक्षों में छिपी हुई
वसन्त ऋतु के गीत गाती है । अपने हज़ार पंखों को
खोल कर मोर
जंगल के अंधकार में
सावन को टेरते और नाचते हैं ।
शस्त्रों को छिपाने वाले
शमी वॄक्ष को
शरद ऋतु के बारे में बताता हुआ
नील पक्षी
हमारे सामने आसमान में खो जाता है ।
जंगल में वृक्षों पर पक्षी
चीखते चिल्लाते हुए
घास चरती गाय को
और खेलते-कूदते बच्चों को
आने वाले शेर के बारे में
आगाह करते हैं ।
पानी में मछली को
बिछे हुए काँटों के बारे में
लहरें बताती हैं और
कबूतर को जाल के बारे में
हवा वाकिफ़ कराती है ।
हाथ, पाँव और पेट वाले
बेज़ुबान मनुष्य को
सही ग़लत कौन बताए ।
જીભ / વરવર રાવ
ગ્રીષ્મઋતુ આવતાં જ
આમ્રવૃક્ષો માં છૂપાયેલી કોયલ
વસંતઋતુનાં ગીત ગાય છે.
પોતાના હજાર પીંછાઓને
ખોલીને મોર
જંગલના અંધકારમાં
શ્રાવણને બૂમ પાડીને બોલાવતા નાચે છે.
શસ્ત્રો ને છૂપાવીને રાખતા
શમીવૃક્ષ ને
શરદઋતુ વિશે વાત કરતું
નીલપક્ષી
આપણી સામે આકાશમાં ખોવાઈ જાય છે.
જંગલમાં ઝાડ પરનાં પક્ષી
કલબલાટ મચાવી
ઘાસ ચરતી ગાયને
અને કૂદતાં રમતાં ભમતાં
બાળકોને
આવી રહેલા વાઘને લઈ
ચેતવે છે.
પાણીમાં માછલી ને
બીછાવેલા કાંટા
ઉછળતાં મોજાં બતાવે છે અને
કબૂતરને જાળ બાબતે
હવા વાકેફ કરાવે છે.
હાથ પગ ને પેટવાળા
મૂંગા મનુષ્યને
સાચું ખોટું કોણ બતાવે .
( મૂળ તેલુગુ માંથી શશીનારાયણ સ્વાધીને કરેલા હિન્દી અનુવાદ પરથી ભાવાનુવાદ : મનીષી જાની )
